Kobiety, psy, cmentarze

Osmański Stambuł fascynował polskich podróżników już od połowy XV wieku. Miasto to, odkąd w 1453 roku zostało zdobyte przez Turków i stało się stolicą Imperium Osmańskiego, odwiedzane było przez liczne legacje poselskie, a towarzyszący wyprawom kronikarze spisywali również wrażenia krajoznawcze i obyczajowe.

Wiele takich relacji, kunsztownie opracowanych, weszło do historii literatury polskiej – dość wspomnieć pierwszy znany polski opis podróży poselskiej do Stambułu, odbytej w 1557 pt. "Wypisanie drogi tureckiej…" autorstwa Erazma Otwinowskiego, czy poematy barokowe - "Przeważna legacyja…" Samuela Twardowskiego lub "Poselstwo wielkie…" Franciszka Gościeckiego, które ze względu na walory estetyczne i synkretyzm formy wciąż stanowią źródło badań.

Prawdziwa eksplozja podróży do Stambułu nastąpiła w XIX wieku, a wpływ na to miały m.in. romantyczna moda na Orient, udogodnienia techniczne skracające czas dojazdu, rozwój turystyki masowej i osłabienie Imperium Osmańskiego.

Ciekawe, że podróżnicy polscy, niezależnie od tego, kiedy byli w Stambule, zwracali uwagę na te same, najczęściej obce im kulturowo, elementy przestrzeni miejskiej i przedstawicieli miejskiej społeczności. Prócz, co oczywiste, sułtańskiego dworu i pałacu, uwagę przyciągały meczety, cmentarze, bazary, "zakwefione lekko, powabne często Turczynki" (Adam Sierakowski) czy psy śpiące pokotem na ulicach. Powszechny zachwyt wzbudzało położenie miasta nad cieśniną Bosfor, a opisy pierwszego wrażenia na widok Stambułu zajmowały nieraz kilka stron.

W tradycji historycznoliterackiej długo pokutowało przeświadczenie, że relacje podróżnicze nie są dziełami literackimi, toteż nie zajmowano się nimi należycie. Warto jednak odświeżyć te zapomniane często teksty i posłuchać barwnych, tchnących autentyzmem i egzotyką wrażeń z wypraw do osmańskiego Stambułu.

Prowadzenie: Sylwia Filipowska - absolwentka filologii polskiej i filologii tureckiej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Od 2009 roku pracuje jako asystent w Katedrze Turkologii UJ. Zajmuje się dziewiętnastowieczną polską i turecką literaturą wspomnieniową dotyczącą Stambułu. 

Miejsce: sala audiowizualna U Samurajów, Gmach Główny MNK.

ZOBACZ INNE WYKŁADY TOWARZYSZĄCE WYSTAWOM