Genius loci. Miejsce – ludzie – zbiory

Innowacyjny pomysł uczczenia pamięci wybitnego człowieka, zasłużonego dla kultury polskiej i europejskiej – zgłoszony po śmierci Jana Matejki przez prof. Mariana Sokołowskiego, kontynuowany przez Komitet Obywatelski (powstały 7 stycznia 1894 roku), a potem Towarzystwo Imienia Jana Matejki (1895) – został ostatecznie zrealizowany w 1898 roku. Inauguracja Muzeum Dom Jana Matejki odbyła się 6 marca tego roku. Zaprezentowano wówczas w pełni urządzone pomieszczenia pierwszego piętra kamienicy przy ulicy Floriańskiej. Wystawiono obrazy Matejki, rysunki, zabytki rzemiosła artystycznego oraz przedmioty codziennego użytku.

Ekspozycja została zaplanowana w taki sposób, by zwiedzający mógł się zapoznać z pamiątkami po artyście, jego zbiorem kolekcjonerskim oraz projektami polichromii. Widz mógł też zasięgnąć dodatkowych informacji u kustosza lub w specjalnie wydanym Przewodniku dla zwiedzających. Obecna ekspozycja została przygotowana na wzór ówczesnej. Kolejne piętra kamienicy to aranżacje z początku XX wieku. Muzeum Dom Jana Matejki od 125 lat, zgodnie ze swoją misją, popularyzuje nieznane aspekty życia i twórczości artysty, jak również jego bogate zbiory rzemiosła, tkanin i militariów. Genius loci tego miejsca zawsze tworzyli ludzie, a od chwili powstania muzeum – również zbiory. Wystawa zostanie wkomponowana w stałą ekspozycję muzealną, prezentując w czterech odsłonach dom artysty i muzeum biograficzne w kontekście historii, zdarzeń i postaci – od niezwykłych mieszkańców po opiekunów. Przypomniane zostaną marketingowe i promocyjne działania na rzecz powołania i funkcjonowania Muzeum Jana Matejki, prowadzone od 1893 roku. Ekspozycja pozwoli dostrzec różnorodne spojrzenia na efekty społeczne twórczej działalności tego artysty. Po raz pierwszy zostaną pokazane pamiątki związane z pożegnaniem Jana Matejki, które stało się manifestacją patriotyczną – fotografie, szarfy i wieńce żałobne, okolicznościowe listy, telegramy, informacje prasowe. Organizacja jego pogrzebu to jednocześnie zainicjowanie powstania pierwszego muzeum biograficznego na ziemiach polskich pod zaborami.

1. Kuratorzy, kustosze, opiekunowie i wielbiciele

W dawnym mieszkaniu wieloletniego kustosza, Macieja Szukiewicza, widzowie poznają opowieść o wielu zapomnianych współcześnie organizatorach i opiekunach muzeum biograficznego z wczesnego okresu jego działalności. Na ekspozycji prezentowane będą pierwsze dary do jego zbiorów.

2. Loterie, fanty i duchy opiekuńcze

Marketingowe i promocyjne działania na rzecz powołania i funkcjonowania muzeum Jana Matejki, od prac organizacyjnych do I wojny światowej. Mimo licznych związanych z tym trudności przystąpiono do sukcesywnego urządzania muzeum. Zorganizowano na przykład tombole artystyczne, z których dochód powiększył fundusze Towarzystwa. Wygranymi na loterii miały być prace oferowane przez malarzy i rzeźbiarzy.

3. Genius loci a działania wojenne

Dom i zbiory w meandrach wielkich epopei wojennych. Zagrożenia, niebezpieczne sąsiedztwa i dobre duchy.

4. Lokatorzy, mieszkańcy, rezydenci

Przez stulecia w kamienicy poza domownikami zamieszkiwali lokatorzy czy rezydenci. Reprezentowali różne środowiska. Bywali wśród nich również artyści, których prace i sylwetki zostaną przedstawione na ekspozycji po raz pierwszy.

Wystawa będzie refleksją nad postawami obywatelskimi w dziewiętnastowiecznym społeczeństwie oraz nowatorskim podejściem do faktu upamiętnienia wybitnego i popularnego artysty.

Kurator : Marta Kłak-Ambrożkiewicz
Koordynator: Agnieszka Zagrajek