OCHRONA DZIEDZICTWA



Drugim ważnym kierunkiem rozwoju laboratorium są badania w zakresie nauk ścisłych, wspierających ochronę dziedzictwa narodowego. Od wielu lat najważniejszym tematem rozwijanym przez Laboratorium jest wypracowanie strategii zarządzania mikroklimatem dla kolekcji muzealnych, która z jednej strony obniży koszty przechowywania obiektów, a z drugiej zapewni ich skuteczną ochronę. Ochrona dziedzictwa kultury przy jednoczesnej dbałości o środowisko naturalne jest urzeczywistnieniem idei "zielonego muzeum" – instytucji, która chroni skarby przeszłości nie zwiększając zagrożeń dla przyszłości społeczeństwa. W 2013 roku Laboratorium rozpoczęło, jako lider konsorcjum naukowego sześciu instytucji, projekt badawczy HERIVERDE "Efektywność energetyczna instytucji muzealnych i bibliotecznych" w ramach Programu Badań Stosowanych Narodowego Centrum Badań i Rozwoju. Projekt ma na celu opracowanie narzędzi wspomagających proces projektowania energooszczędnych budynków muzealnych i bibliotecznych, ze szczególnym uwzględnieniem racjonalnych strategii kontroli klimatu.


Laboratorium prowadzi także badania, których celem jest zrozumienie fotodegradacji dzieł sztuki. Światło jest jednym z najbardziej niszczących czynników, szczególnie, gdy współdziała z innymi czynnikami takimi jak podwyższona temperatura i wilgotność oraz tlen. Rozwój uszkodzeń ma charakter kumulatywny i zasadniczo zależy od dawki światła zaabsorbowanej przez obiekt. Z drugiej strony udostępnianie społeczeństwu dóbr kultury, prawie nieodzownie wymaga oświetlania obiektów. Celem badań jest dogłębne zrozumienie fotodegradacji materiałów historycznych, pozwalające na precyzyjną klasyfikację ich wrażliwości na działanie światła, i tym samym opracowanie strategii ekspozycji indywidualnie dla każdego obiektu. Badania są prowadzone przy użyciu spektrometru mikroblaknościowego, który pozwala na analizę światłotrwałości dzieł sztuki. W planach jest utworzenie bazy danych dotyczącej wrażliwości na światło obiektów zabytkowych. Jest to szczególnie ważne dla Muzeum Narodowego w Krakowie, którego Dział Rycin, Rysunków i Akwarel jest jednym z najzasobniejszych, najstarszych i najważniejszych pod względem ikonograficznym zbiorów muzealnych tego typu w Polsce. Znajduje się w nim blisko 160.000 obiektów wykonanych przede wszystkim na podłożu papierowym. Ponadto prace obejmują również badania światłotrwałości banknotów znajdujących się w zbiorach Gabinetu Numizmatycznego MNK. W 2014 roku rozpoczęto także badania mające na celu opracowanie strategii ekspozycji drzeworytów japońskich z kolekcji Feliksa Mangghi Jasieńskiego. Szacuje się, że w ciągu 5 lat Laboratorium przebada 1500 najcenniejszych drzeworytów.

Od 2012 roku Laboratorium prowadzi prace badawcze, których celem jest zmiana sposobu zarządzania ochroną zbiorów. Zmiany te mają polegać na uspójnieniu polityki muzeum w tej kwestii i, w konsekwencji, na lepszym wykorzystaniu zasobów muzeum do rozwiązania najpoważniejszych problemów. W tym celu prowadzone są działania mające zidentyfikować najważniejsze zagrożenia, wykorzystując metodę oceny ryzyka opracowaną przez Kanadyjski Instytut Konserwacji, a obecnie rozwijaną przez Laboratorium. Przeprowadzenie pełnej oceny ryzyka dla zbiorów pozwoli określić skalę zagrożeń dla kolekcji, ustalić i cyklicznie weryfikować priorytety w zakresie ochrony zbiorów, a także optymalnie wykorzystać zasoby ludzkie i finansowe do przeciwdziałania największym zagrożeniom. Przeprowadzenie oceny ryzyka w MNK będzie osiągnięciem na skalę światową, gdyż jesteśmy największym na świecie muzeum o zbiorach mieszanych, które podjęło się tego zadania. Chcielibyśmy, aby nasze doświadczenia w zakresie oceny ryzyka stały się inspiracją do przeprowadzenia podobnej oceny także w innych muzeach i przyczyniły się w ten sposób do lepszej ochrony narodowego dziedzictwa kultury w skali kraju.

W 2015 roku utworzono Krajowe Centrum Badań nad Dziedzictwem, które jest nowatorskim projektem Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów oraz Muzeum Narodowego w Krakowie. Celem projektu jest udostępnienie potencjału badawczego LANBOZu - Laboratorium Analiz i Nieniszczących Badań Obiektów Zabytkowych Muzeum Narodowego w Krakowie innym muzeom. Krajowe Centrum Badań nad Dziedzictwem prowadzi specjalistyczne badania technologiczne obiektów, wykonuje ekspertyzy, wspiera działania konserwatorskie oraz ochronę zbiorów przez stałe udoskonalanie strategii i metod zarządzania kolekcją. Ponadto organizuje warsztaty i szkolenia upowszechniające wiedzę w tym zakresie. Zadaniem Centrum jest prowadzenie prac badawczych i rozwojowych zmierzających do zachowania zasobów dziedzictwa kulturowego Rzeczpospolitej Polskiej w szerokim interdyscyplinarnym kontekście nauk ścisłych i humanistyki. Obecnie realizowane są przez Krajowe Centrum Badań na Dziedzictwem wnioski projektów badawczych, wyłonionych na drodze konkursu przeprowadzonego 2015 roku.

Zespół:
dr Julio del Hoyo-Meléndez – kierownik laboratorium, chemik
dr Anna Klisińska-Kopacz - chemik
Paulina Krupska - fizyk
Bartłomiej Łach - fizyk
Marta Matosz - chemik
Michał Obarzanowski - konserwator
dr Anna Ryguła - chemik
Maria Sowa-Skrobek - wsparcie administracyjne
Aldona Stępień - geolog
dr Tomasz Wilkosz - chemik


Kontakt:
Muzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiego
e-mail: jdelhoyo@mnk.pl  
tel. tel. +48 12 433 58 10, +48 12 433 58 24, +48 12 433 58 35