Dział III – Rycin, Rysunków i Akwarel utworzony został w 1883 roku i jest jednym z najstarszych i najważniejszych zbiorów muzealnych tego typu w Polsce. Na jego zasoby składają się głównie dary, w mniejszym stopniu zakupy. Wśród zasłużonych ofiarodawców należy wymienić m.in.: Ludwika Skarbek Michałowskiego, Emeryka Hutten-Czapskiego, Władysława Bartynowskiego, Stanisława Ursyn Rusieckiego, Feliksa Jasieńskiego i Leona Kostkę.

W dziale znajduje się ok. 160000 obiektów, wykonanych przede wszystkim na podłożu papierowym. Prace, obejmujące chronologicznie okres od XVI do XXI w., są autorstwa artystów polskich i obcych, z przewagą twórców polskich czynnych w XIX stuleciu. Cały zbiór podzielony jest na 7 poddziałów: Ryciny, Rysunki, Plany, Plakaty, Miniatury, Klocki i Płyty oraz Fotomontaże. Największy z nich – RYCINY (ok. 100000 obiektów) – składa się z zespołów wydzielonych według kryteriów ikonograficznych, historycznych i autorskich. Są to: Portrety, Widoki, Grafika dawna, Święci, Kostium, Wojsko, Albumy, Drzeworyt ilustracyjny, Ekslibrisy, Grafika XX-XXI w.

Najliczniejsze (ok. 18000) są Portrety, wśród których wyróżnia się zbiór Emeryka-Hutten-Czapskiego z wizerunkami królów i wybitnych postaci historycznych.

Widoki (ok. 8500) zawierają weduty większości miast w Polsce i dawnej Rzeczypospolitej a także głównych miast europejskich. W Grafice dawnej (ok. 12000) na szczególną uwagę zasługują znaczące zespoły rycin takich twórców, jak Stefano della Bella, Jacques Callot, Francisco Goya , Daniel Chodowiecki a także Jeremiasz Falck, Kajetan Wincenty Kielisiński i Jan Piotr Norblin.
Zespół Święci (ok. 4800) mieszczący materiał ikonograficzny do postaci świętych, Matki Boskiej i Chrystusa jest jednym z największych wydzielonych zbiorów tego typu w Polsce, gromadzącym prace od XVII do XIX w.

W zespole Kostium (ok. 3800) znajdują się głównie grafiki pochodzące z XIX-wiecznych francuskich i niemieckich żurnali mód, natomiast Wojsko (ok.1300) daje szeroki przegląd uzbrojenia i mundurów z końca XVIII i XIX w. Interesującą grupę tworzy kolekcja w większości XX-wiecznych Ekslibrisów (ponad 2000).

Grafika XX/XXI w. (ok. 11000) posiada bardzo dobrą reprezentację dzieł artystów młodopolskich i zawiera cenne ryciny francuskie wykonane m.in. przez Pierra Bonnarda, Eugène’a Carrière’a, Maurice’a Denisa, Paula Gauguina, Odilona Redona, Auguste’a Renoira, Henri de Toulouse-Lautreca. Bogaty materiał ikonograficzny przynoszą pozostałe zespoły rycin: Drzeworyt ilustracyjny (ponad 7000), Albumy polskie i obce (ok. 23000) oraz Grafika użytkowa (ok. 6000), gromadząca m. in. zaproszenia, bilety, etykiety, okładki książek, ulotki.

W poddziale PLAKATY (ok. 2000) najcenniejszą część stanowi kolekcja plakatów młodopolskich, oceniana jako największa w Polsce.

Poddział RYSUNKI (ok. 39000 obiektów) obejmuje prace wykonane w różnych technikach rysunkowych oraz pastele i akwarele. Znajdują się tu dzieła m.in. Jana Piotra Norblina, Piotra Michałowskiego, Henryka Rodakowskiego, Artura Grottgera, Juliusza Kossaka, Henryka Siemiradzkiego, Leona Wyczółkowskiego, Juliana Fałata, Józefa Mehoffera, Olgi Boznańskiej, Józefa Pankiewicza, Jana Stanisławskiego, Jacka Malczewskiego, Teodora Axentowicza, Stanisława Ignacego Witkiewicza. Do poddziału należy również ok. 1100 obiektów autorstwa Stanisława Wyspiańskiego.

Poddział PLANY (ok. 11000) zawiera rysunki architektoniczne dotyczące budownictwa sakralnego i świeckiego, głównie z obszaru Polski południowej.

W poddziale MINIATURY (ok.1100 pozycji) przeważają przedstawienia portretowe od XVIII do początku XX wieku. Osobną grupę tworzą zebrane tu rękopisy iluminowane.

Poddział KLOCKI I PŁYTY (ok.1600) obejmuje matryce graficzne, m.in. Joachima Lelewela, Józefa Ignacego Kraszewskiego, Leona Wyczółkowskiego i Jerzego Panka.

Poddział FOTOMONTAŻE mieści 25 obiektów z XX w., m.in. prace Kazimierza Podsadeckiego i Zbyluta Grzywacza).

Opracowanie: Lucyna Lencznarowicz

Kierownik działu: Krystyna Kulig-Janarek
kkulig@mnk.pl