W zbiorach Działu Rzemiosła Artystycznego i Kultury Materialnej Muzeum Narodowego
w Krakowie znajdują się zarówno zabytki z terenów Polski w jej zmieniających się historycznych granicach, jak również przykłady sztuki europejskiej. Wśród zabytków obcych wiele związanych jest z polską historią. Zgromadzone obiekty pochodzą ze wszystkich epok historycznych - od starożytności po czasy współczesne. Liczebność eksponatów, w tym liczne przykłady wyjątkowo cennych i rzadkich muzealiów stawia zbiór Działu Rzemiosła Artystycznego i Kultury Materialnej MNK w pierwszym rzędzie najbardziej liczących się kolekcji rzemiosła artystycznego w Polsce.

Zbiory podzielone zostały na 14 poddziałów tematycznych obejmujących w kolejności: złotnictwo, czyli zabytki ze złota, srebra, srebrzone lub złocone, emaliowane oraz biżuterię; gemmogliptykę, czyli gemmy: kamee i intaglia; metale – przedmioty z cyny, mosiądzu, brązu, żelaza; ceramikę m.in. fajanse, porcelanę, majolikę; szkło w tym szkła stołowe, unikatowe, lustra i witraże; malarstwo na szkle; zegary; instrumenty precyzyjne i pomiarowe; meble i instrumenty muzyczne; zabytki wykonane z materiałów organicznych; pomoce naukowe oraz varia. Ze względu na powiększający się zbiór przedmiotów pochodzących z II połowy XX wieku i czasów współczesnych stworzony został nowy poddział tworzywa sztuczne – gromadzący przykłady rzemiosła wykonane z materiałów syntetycznych.

Kolekcja rzemiosła artystycznego w Muzeum Narodowym w Krakowie kształtowana była głównie w oparciu o dary. Zabytki, zarówno te ofiarowywane przez znanych kolekcjonerów, jak i przez skromnych zbieraczy znakomicie ilustrują zasadniczą linię rozwojową rodzimej kultury materialnej. Pierwsze zabytki rzemiosła ofiarowane zostały Muzeum w roku 1884. Były to: ażurowa wieża, wyrzeźbiona z kości słoniowej przez sybiraka Jana Okszę Czechowskiego oraz boczna ściana karety - dar Jana Mariana Drohojowskiego.

Jednym z najcenniejszych zespołów zabytkowych w zbiorach Działu jest kolekcja starożytnych i nowożytnych gemm. Główny trzon tego zbioru stanowi przekazana w 1886 roku kolekcja Konstantego Schmidta-Ciążyńskiego licząca 2.500 obiektów.

W 1891 roku Muzeum otrzymało w depozyt zbiory Akademii Umiejętności w Krakowie. Kolejnymi ofiarodawcami byli m. in.: Włodzimiera i Adam Szołayscy (1902), Emeryk Hutten-Czapski, Stanisław Ursyn-Rusiecki, Edward Goldstein oraz Zeneida i Teodor Duninowie.

W okresie międzywojennym swoją kolekcję zapisał Muzeum Feliks Jasieński, a Anna i Franciszek Laskowscy przekazali do zbiorów spuściznę po Macieju Wentzlu. Podczas drugiej wojny światowej w wyniku likwidacji ówczesnego oddziału muzealnego, w którym mieściła się kolekcja Erazma Barącza do Działu zostały przeniesione zostały kolejne zabytki: meble, zegary, majoliki i fajanse.

W 1948 roku Muzeum otrzymało spuściznę po Mieczysławie Gąseckim, w 1949 bogatą kolekcję Leona Kostki, a w 1951 zbiory Elzy z Sarów Krausowej.

Po przejęciu zbiorów byłego Muzeum Techniczno-Przemysłowego w Krakowie w roku
1950 w kolekcji Działu znalazły się imponujące zestawy muzealiów ze wszystkich dziedzin rzemiosła artystycznego.

W 1995 i 1997 roku Muzeum przejęło spuściznę po Józefie Czapskim - dar Elżbiety Łubieńskiej. Jest to głównie wyposażenie pracowni artysty i przedmioty pamiątkowe pochodzące z Maisson Laffitte. Dział gromadzi również przedmioty z XX wieku.

W kolekcji znajdują się znakomite przykłady polskiej ceramiki i szkła – są to zarówno realizacje fabryczne według wzorów projektowanych przez znanych artystów, jak i unikatowe, jednostkowe realizacje. W zbiorach Działu znajduje się również ceramika ludowa z różnych regionów Polski, w tym duża kolekcja ceramiki huculskiej.

Kierownik działu: Alicja Kilijańska
akilijanska@mnk.pl